Tikal

Tikal, 20 maart, 2017

De jungle dichtbij

Veel bomen staan nog kaal. Het is een normaal proces in de tropen. Tegen de droge tijd verliezen de bomen vaak blad. Ook net als in de gematigde zone om zich voor te bereiden op een nieuw seizoen. Nieuwe blad- en bloemknoppen worden gevormd. Vooral in de tropen zijn de bloemknoppen het eerst. In de kale boom komt een een explosie van bloemen te voorschijn. Ze worden uitbundig bezocht door insecten. De bodem profiteert mee van de zonnestralen die nu door het bladerdak kunnen schijnen.
Het zijn tropen, maar ook hier is het te droog en te koud voor de tijd van het jaar.

Tikal is een immens grote jungle. Het bestrijkt het hele Noorden van het land. Tikal zelf, de oude Mayastad, heeft een oppervlakte van 65 km2. Het is goed ontsloten. De Maya-gemeenschap heeft volgens de huidige officiële tijdsberekening geduurd van ca 800 jaar BC tot en met ca 900 jaar AD. Wat elke keer weer opvalt is dat de onderlinge objecten behoorlijk ver van elkaar staan. Je hebt de hele dag nodig om alle gebouwen te bekijken. Het is verrassend dat je ze pas ziet als je er heel dichtbij bent. Ook als de gebouwen zo hoog zijn dat ze ver boven het bladerdal uitsteken. Dit interpreterende kun je ook begrijpen dat het gehele complex in 1848 pas is ontdekt. In 1955 is het ontsloten en gerestaureerd. De restauratie is nog steeds aan de gang. Het centrale deel valt bijzonder op. Het wordt de Acropolis genoemd. Hier werden ceremoniën uitgevoerd. Overal staan stele’s, zijn er nissen en tribunen. De twin-towers zijn hoge piramiden die tegenover elkaar staan met een grote plein ertussen. Waar mogelijk is het oerwoud gespaard en kun je goed zien hoe erosie, samen met de groei van junglereuzen het complex aan de vergetelheid heeft weten te onttrekken. De restaurateurs en parkmanagers begrepen, dat naast de instandhouding van de gebouwen en de tempels, de ecologie van het systeem belangrijk is. Overal zijn drinkplaatsen voor vogels en dieren geplaatst. Zij nodigen uit voor de vestiging van allerlei vogelsoorten en dieren die ter plaatse thuishoren. Vooral, daar waar de jungle open ruimten heeft: Papegaaien, hangnestvogels, spechten, chachalaca’s, apen, coati's en niet te vergeten toekans zijn gewoon in het wild en vaak totaal niet schuw. De jungle dichtbij!

Denk niet dat het in de Maya-tijd er ook zo heeft uitgezien. Nee, het gehele complex was kaal. Vooral ook omdat de maya’s bomen gebruikten om de kalk van de bodem net als bij ons vroeger in kalkovens of dergelijke te verbranden en om te zetten naar een mortel, waarmee de stenen gemetseld konden worden. Je kunt dat heel goed zien. Wat ook opvalt is, dat de stenen van de fundamenten groter zijn en niet die mortelsamenhang vertonen. Vaak werd dan ook gebouwd op fundamenten die reeds aanwezig waren en afkomstig waren van vorige bewoners. Zij gaan vaak zeer ver terug in de tijd. Zo zitten onder de hoge twin-towers meerdere lagen volgens een gids. Vanaf een zeer hoge pyramide in het Noorden van het complex, de toren van de maskers, staat op een bord dat beklimming mogelijk is. Het uitzicht is verrassend en wellicht van grote betekenis voor de astronomie. Neerkijkend op de canopy van de jungle is te zien dat het complex is gebouwd op een kalkheuvelplateau. De toren trekt in de vroege ochtend bezoekers aan, omdat de opkomende zon op een bepaalde lijn het gebouw in schijnt. Feesten worden, ook nu nog, aangericht, wanneer de zon de uitersten van zijn equinox bereikt. Vandaag 21 maart is dat onder andere het geval. Wij gunnen ons geen tijd, dit feest mee te maken. Wij zijn wel vroeg op het complex aanwezig en profiteren van de stilte, de vogels en de sfeer. Een jonge vrouw zit in yogahouding voor een gebedssteen en zo te zien in diepe trance. Sjamanen, priesters en andere hoogwaardigheidsbekleders zijn haar honderden jaren geleden voorgegaan. Voor de bediening van allerlei Goden was wel een plek en een ritueelruimte beschikbaar. Toen er droogten (J. Diamond*) aanbrak zullen wel heel veel gebeden de ruimten in gestuurd zijn om de Goden gunsten af te dwingen. Het zal er waarschijnlijk niet zo zachtzinnig aan toegegaan zijn. Dat ze zelf debet waren aan de verslechtering van het milieu kwam niet bij hen op. Net zoals in onze tijd. Het is niet veel anders. Lang leve de Goden! Hoelang eigenlijk nog?

’s Avonds wachten we op de bus. Het is al aan het schemeren. Opeens komen er grote vluchten hangnestvogels aan en strijken vlak boven ons hoofd neer. Dan volgt een hele symfonie. Een boom verder zoeken een aantal chachalaca’s hun zittak op. Lekker tegen elkaar, net als duifjes. Hoe bijzonder is dat! Waarom komen die vogels hier aan de weg met menselijke bebouwing en niet ergens in die grote onmetelijk jungle. Ik besef maar weer eens goed hoe zuinig we moeten zijn op onze leefomgeving en dankbaar moeten zijn. Vogels en dieren zijn een gift! Niet iets om uit te buiten. Het park leert mij een belangrijke ecologische les.

Intussen is het hartstikke donker. Er komt iemand zeggen dat het busje wel over 5 minuten komt. De minuten hier hebben echter een bijzonder hoog elastisch vermogen. Na een half uur schikten wij ons in een overvolle bus. Niemand had veel te vertellen. Kapot van de vele kilometers tracks door de jungle. Een Amerikaan trekt een blik bier open en na de eerste slokken, valt hij al in een soort coma, het blikje bier op de grond al omschoppend. Het vocht stroomde rijk over de vloer en de ruimte vulde zich met alcohollucht. Ach, wie geeft daar nou om!!